Osobowość mnoga, osobowość naprzemienna, osobowość wieloraka to synonimy dysocjacyjnego zaburzenia osobowości

Osobowość mnoga współwystępuje z PTSD (Zespołem stresu pourazowego, ang. Post-traumatic stress disorder), innymi zaburzeniami osobowości, szczególnie borderline, depresją oraz zaburzeniami psychosomatycznymi.

Sposób powstawania zaburzenia osobowości mnogiej nie jest w pełni poznany, jednak obecnie uważa się, że traumatyczne doświadczenie odgrywa kluczową rolę w jego kształtowaniu poprzez wywołanie dysocjacji, czyli rozszczepienia osobowości. Dysocjacja jest mechanizmem obronnym, który aktywuje się w odpowiedzi na trudne doświadczenia. Najczęściej zaburzenie dysocjacyjne występuje u osób, które w dzieciństwie były fizycznie, seksualnie lub psychicznie wykorzystywane.

Jak działa dysocjacyjne zaburzenie osobowości?

Dysocjacyjne zaburzenie osobowości przejawia się w poprzez pojedyncze objawy:

• fuga dysocjacyjna to zaburzenie nerwicowe polegające na ucieczce z aktualnej sytuacji, zwykle niekomfortowej. Podczas fazy fali osoba może odbyć daleką podróż lub zmienić pracę. Po zakończeniu epizodu, osoba nie jest w stanie przypomnieć sobie tego okresu;
• amnezja dysocjacyjna to zaburzenie dysocjacyjne, które charakteryzuje się brakiem możliwości przypomnienia sobie pewnych faktów oraz utratą pamięci. Zanik pamięci występuje w wyniku silnie negatywnego doświadczenia;
• trans i opętanie to odmienne stany świadomości, które charakteryzują się brakiem kontroli nad własnym ciałem oraz zmianą wrażliwości na bodźce;
• zaburzenia ruchu mogą powodować niedowład lub paraliż niektórych części ciała. Mogą również wystąpić mimowolne ruchy oraz zaburzenia mowy wynikające z zaburzeń mięśni;
• drgawki dysocjacyjne, nazywane również napadami rzekomymi, przypominają doświadczenia napadów padaczkowych. Jednakże, w odróżnieniu od padaczki, podczas drgawek dysocjacyjnych nie towarzyszą im charakterystyczne objawy, a osoba, która je doświadcza, zachowuje pełną lub częściową świadomość;
• stupor dysocjacyjny, to stan osłupienia, w którym świadomość pozostaje zachowana, ale występuje znaczne ograniczenie ruchów. Często również obserwuje się zanik mowy;
• znieczulenie i brak czucia zmysłowego – zanik czucia z danego obszaru ciała lub zmysłu;
• zespół depersonalizacji-derealizacji polega na trwałym lub nawracającym uczuciu depersonalizacji, czyli zmienionym odczuwaniu samego siebie oraz zaburzeniach w postrzeganiu swoich doświadczeń, oraz derealizacji, czyli poczuciu odrealnienia, w którym świat wydaje się zmieniony i oddalony.

DSM-V (Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) precyzyjnie określa kryteria, które należy spełnić, aby zdiagnozować dane zaburzenie psychiczne. Kryteria to:

1. Występowanie dwóch lub więcej odrębnych stanów osobowości
2. Powtarzające się luki w pamięci dotyczące codziennych zdarzeń lub ważnych informacji
3. Objawy prowadzą do powstania innych zaburzeń klinicznych lub pogorszenia funkcjonowania społecznego, zawodowego lub innych
4. Zaburzenie nie jest związane z praktykami kulturowymi ani religijnymi
5. Objawy nie wynikają z działania substancji psychoaktywnych

Leczenie

Psychoterapia jest kluczowa w leczeniu tego zaburzenia, a jej głównym celem jest integracja różnych stanów osobowości w jedną całość. Wsparcie farmakologiczne może być również stosowane jako uzupełnienie terapii, szczególnie w przypadku występowania dodatkowych objawów takich jak stany lękowe czy depresyjne. Jednakże, wybór konkretnych leków powinien być dokładnie rozważony i dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta.